Excerpt p. 43-48

DE VRAAG ZONDER ANTWOORD - Pim Huijnen

Voor Pim Huijnen, researcher in Digitale Culturele Geschiedenis, begint geschiedschrijving met een vraag. "Een historische vraag," aldus Pim, "gaat over iets in het verleden wat we niet weten. Maar als we eerlijk zijn: de meeste dingen over het verleden weten we niet, dus hoeveel waarde heeft het beantwoorden van die ene specifieke vraag dan eigenlijk? Maar het stellen van die ene historische vraag kan wel toegang geven tot een grotere problematiek." Vandaar dat voor Pim in die zoektocht - het meanderen, bijstellen, herstellen en al dan niet vinden - de charme ligt van het historisch onderzoek.

DOMcast
Daarom begon het podcastproject DOMcast ook met een zoektocht naar vragen. In een uitzending van Radio Utrecht en RTV Utrecht verzocht Pim luisteraars om onbeantwoorde vragen in te zenden. Na die oproep stroomden zeventig vragen binnen, variërend van 'Waar is mijn buurman tijdens de oorlog naartoe gegaan' tot 'Hoe verwarmde men vroeger hun huis?'. Een enthousiaste groep studenten ging de uitdaging aan om elk individueel een vraag te beantwoorden, en gezamenlijk twee grotere. "Ik wilde geen podcast maken dat het audio equivalent is van een geschreven artikel, maar juist het medium gebruiken om het publiek deelgenoot te maken van ons werk. Mensen uitdagen om mee te denken en hun eigen historische kennis en eigen nieuwsgierigheid aan te boren."

Hierbij werden de studenten flink uitgedaagd. Niet alleen maakten zij kennis met de podcast als medium om verhalen te vertellen, ook vroeg Pim een andere soort eindproduct dan een academisch paper waarin bevindingen worden gepresenteerd. "Wat studenten het lastigst vonden was om geen af verhaal te presenteren. Misschien ook omdat het studenten zijn die graag laten zien wat ze allemaal in hun mars hebben. Ze wilden het te veel dichttimmeren en kwamen ze naar mijn smaak met veel te veel antwoorden. Dus in mijn begeleiding heb ik daar de nadruk op gelegd: "Gooi het gewoon open, het hoeft niet allemaal af."

Die ene vraag
"Het ligt niet in de aard van onze wetenschap om te tonen hoe historisch onderzoek uitgevoerd wordt; als historici zijn wij juist getraind om antwoorden te geven. Historici, of misschien wetenschappers in het algemeen, vertellen graag hoe het zit. Ik bewonder mijn collega's er altijd om hoe goed ze dat kunnen: ze hebben hun anekdotes paraat en vertellen heel mooi. Daarbij komt nog eens dat we notoir slecht zijn in het expliciet maken van methoden. En als we dat al doen, dan stellen we die methode vaak voor als een lineaire weg van vraag naar antwoord." Dat is echter niet hoe Pim het onderzoeksproces ervaart. "Vaak ga je wel met een vraag op pad, maar meestal is het stuk dat je schrijft niet het antwoord op die ene vraag. Uiteindelijk geef je antwoord op een hele andere vraag omdat je misschien toevallig in het archief iets tegenkwam wat veel interessanter bleek."

Historisch werk openbreken
De podcast bleek het ideale middel om het historisch werk 'open te breken', oftewel om inzicht te geven in universitaire geschiedvorsing. Het medium geeft namelijk de kans om een breder publiek duidelijk te maken wat het betekent om historisch onderzoek te doen. "In de zin van verantwoording afleggen: wij worden publiek betaald, dus dan is het ook goed om te laten zien wat we eigenlijk doen." Daarnaast ziet Pim de podcast als goed middel om het onderzoeksproces transparanter te maken. "Je kan jezelf niet meer als wetenschapper presenteren en zeggen: 'Stil maar, ik weet hoe het zit'. Ik geloof best in het idee dat je een deel van die scepsis - uiteraard niet alle - kan wegnemen door duidelijk te maken wat je eigenlijk hebt gedaan en waarom."

Een podcast serie biedt ook de mogelijkheid om een feedbackloop te creëren waarbij de kennis van publiek ten volste wordt benut. "Dat wat wij het algemene publiek plegen te noemen is een vat met historische kennis," zo stelt Pim. "Mensen die nu leven hebben hun eigen geschiedenis en hoe ouder je wordt, hoe meer geschiedenis je meedraagt. Zij zijn een reservoir aan ervaringen en kennis dat we kunnen aanboren." De Utrechtse burgers zijn dus niet alleen het beginpunt van de zoektocht in de DOMcast afleveringen, maar ook een bron van informatie én het beoogde publiek. Aangezien podcasts gratis beschikbaar en overal te beluisteren zijn werd dit publiek ook in grote getalen bereikt: de podcast werd ruim twaalfhonderd keer beluisterd.

Of elke vraag uiteindelijk in de podcast wordt beantwoord? Tja, een goede queeste blijkt soms interessanter dan een slechte vondst. Daarmee is DOMcast meer dan een zoektocht naar antwoorden. Het is een kleine ode aan de grilligheid van historisch onderzoek. Een ode aan alle vragen die historici op weg helpen, zonder uiteindelijk een antwoord te verdienen.